Kvarner

Kvarner

Mare quatermarium - poczwórne morze utworzone przez Krk, Cres, Lošinj i Rab. Od tej łacińskiej nazwy wybrzeże wokół tych wysp przyjęło nazwę Wybrzeża Kvarnerskiego. Rozpoczyna się ono na północy Riwierą Opatijską i poprzez Rijeke, Crikvenice, Novi Vinodolski, Senj, kończy się na południu w okolicach Karlobaga. Oprócz wyżej wymienionych wysp do wybrzeża tego zalicza się wiele innych pomniejszych wysp i wysepek tworzących niepowtarzalnie piękny teren mogący zadowolić najbardziej wybrednych turystów. Do tego trzeba dodać, że całe wybrzeże od strony lądu okolone jest górami, które niejednokrotnie sprawiają wrażenie spadających wprost do morza. Nad Opatiją króluje bezsprzecznie masyw górski Učka ze swoim najwyższym szczytem Vojak (1396 m n.p.m.). Dalej w kierunku południowym ciągnie się Gorski Kotar (najwyższy szczyt Bjelolasica -1534m n.p.m. główny ośrodek sportów zimowych w Chorwacji) ze wspaniałym Parkiem Narodowym Risnjak a dalej jeszcze na południe kolejne góry Velebit z Parkiem Narodowym „Velebit Północny”. Dodając do tego śródziemnomorski klimat i śródziemnomorską przyrodę, bardzo zresztą zróżnicowaną szczególnie na wyspach, wszystko to powoduje, że znajdujemy się w prawdziwym raju.
Oprócz tych największych i najważniejszych wysp w zatoce kvarnerskiej rozsianych jest jeszcze wiele innych wysp tworzących na tak względnie małej powierzchni skupisko wysp niewystępujące gdzie indziej w Europie. Wymienię tylko kilka tych większych: Prvić, Grgur, Lopar, Goli, Plavnik, Unije. Warto dodać, że wyspy Krk i Cres to największe wyspy całego wybrzeża chorwackiego. Legenda mówi, że tak znaczna ilość wysp jest wynikiem potwornego morderstwa. Wiąże się ona z mitem o Jazonie i Argonautach, którzy wybrali się statkiem Argo do Kolchidy po złote runo. Jazon wykrada to runo przy pomocy czarodziejki, Medei. Za uciekającym Jazonem i Medeą popłynął w pościg Ajetes król Kolchidy, ojciec Medei. Widząc, że Ajetes zbliża się do statku Jazona, Medea zabija swojego brata Apsyrtosa ćwiartując jego ciało na kawałki i wrzucając je do morza. Ajetes wstrzymuje pościg i każe wyławiać szczątki swojego syna by urządzić mu normalny pogrzeb. Nie wszystkie szczątki udaje się jednak wyłowić i z nich to właśnie powstały wyspy kvarnerskie. Potwierdzeniem tego mitu jest fakt, że w zamierzchłych czasach wyspy Cres i Lošinj nosiły nazwę Apsyrtes na cześć Apsyrtosa syna króla Kolchidy. Warto dodać i to, że dwa tysiące lat temu wyspy Cres i Lošinj stanowiły jedną całość i dopiero wykopany kanał przez Liburnów koło miejscowości Osor spowodował, że powstały dwie oddzielne wyspy.
Historia Kvarneru jest bardzo podobna do historii Istrii. Pierwszymi mieszkańcami wybrzeża a także i wysp byli Iliryjscy Liburnowie. W II w p.n.e. tereny opanowane zostają przez Rzymian, którzy w różnych miejscach zakładają miasta i kolonie w wielu wypadkach czyniąc to wykorzystują istniejące grody Liburnów. Po upadku Rzymu powoli osiedlają się tu Słowianie. Władzę przejmuje najpierw Bizancjum by po około 200 latach oddać ją tworzącemu się mozolnie i z wieloma przeciwnościami Państwu Chorwackiemu. Nie długo jednak trwała władza Chorwatów. Następuje systematyczna dominacja w siłę rosnącego Państwa Weneckiego. W okresie panowania Wenecji szczególnie w XIV w wielką autonomię w rządzeniu niektórymi terenami i miastami miała rodzina chorwackich możnowładców, Frankopanów, w herbie których były dwa lwy z bochenkami chleba. Nazwisko to pochodzi od łacińskiego zwrotu „frangere panem” – łamać się chlebem. Wiele budowli, które można podziwiać po dzisiejszy dzień są dziełem tego rodu jak choćby zamek i mury obronne w mieście Krk, zamek i mury w Vrbniku, zamek Trsat w Rijece czy zamki w Bakarze i Novi Vinodolski. Niestety panowanie Wenecji nie było najlepszym okresem w dziejach Kvarneru. Szczególnie dotyczyło to wysp gdzie Wenecjanie masowo wycinali drzewa potrzebne im do budowy okrętów i statków a miejscowa ludność zmuszana była do pracy przy wiosłach na tych statkach. Efekt niszczącej działalności Wenecjan widoczny jest po dzisiejszy dzień. Wiele wysp jest „gołych” pozbawionych roślinności a szczególnie drzew. Drugim mocarstwem, będącym zresztą w stałym konflikcie z Wenecją „napierającym” na te tereny od północy była Monarchia Austriacka. I kiedy w XVIII wieku następuje upadek Państwa Weneckiego tereny Kvarneru zostają zajęte przez Austrię. Austria tak po prawdzie w niektórych miejscach była o wiele wcześniej jak choćby w Rijece, której Wenecja nigdy nie zdobyła czy w Senju gdzie za panowania Austrii przybyli uskocy (ludność uciekająca przed Turkami z terenów Serbii i Bośni) budujący tam twierdzę Nehaj i tworząc z czasem główną bazę piracką gdzie głównym obiektem zainteresowania korsarskich wypadów (przy cichym zezwoleniu Austrii) były statki weneckie. Warto jeszcze trochę cofnąć się w czasie i zauważyć, że Kvarner był ostoją pisma starosłowiańskiego zwanego „głagolicą” Z tego terenu pochodzi wiele znakomitych zabytków zapisanych tym pismem jak choćby Baščanska Ploča z 1100 r., w której król Zvonimir informuje o dotacjach przekazanych benedyktynom z Jurandvoru, Vrbnički Statut z 1388 r. czy Vinodolske Zakoni (Prawa Vinodolskie) z 1288 r. Historia głagolicy jest nierozerwalnie związana z misją Cyryla i Metodego, którzy z rozkazu cesarza bizantyjskiego nawracali Słowian na chrześcijaństwo. Wymyślili oni alfabet pozwalający im zapisać przetłumaczone z greki na lokalny język teksty liturgiczne. Pismo składające się z 40 liter było stosowane przez liczne społeczności, a szczególnie na wyspie Krk, aż do początku XX wieku, kiedy zostało zakazane przez Austriaków.
Rok 1797 to definitywny upadek Republiki Weneckiej. Wszystkie tereny dotychczas zajęte przez to Państwo przechodzą pod panowanie Monarchii Austriackiej. Taki stan rzeczy trwa aż do zakończenia I wojny światowej z krótką przerwą, kiedy tereny między innymi Kvarneru zajmuje Cesarz Napoleon tworząc Republikę Iliryjską. Po I wojnie światowej Wybrzeże Kvarneru jako część Chorwacji wchodzi w skład Królestwa SHS (Serbii, Chorwacji i Słowenii), które to Państwo od 1929 roku zmieniło nazwę na Królestwo Jugosławii. Mały wyjątek stanowiła prawobrzeżna Rijeka, którą zawładnęli Włosi (nosiła nazwę Fiume). Po zakończeniu II wojny światowej powstała Federacyjna Ludowa Republika Jugosławii, z Josipem Broz Tito na czele, do której należał i Kvarner jako część Chorwacji (FLRJ tworzyły Chorwacja, Serbia, Słowenia, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Macedonia). Prawdziwe wyzwolenie nastąpiło jednak dopiero w 1991 r., kiedy to Chorwacja staje się samodzielnym niezależnym Państwem. Podczas „domovinskog rata”(wojny domowej) tereny Kvarneru nie ucierpiały w taki sposób jak miało to miejsce w Dalmacji czy w Slawonii nie mniej i z tych terenów młodzi mężczyźni walczyli broniąc swojej ojczyzny. Niestety wielu z nich nie powróciło.
Tradycje turystyki sięgają już ponad 150 lat. Oczywiście pierwsi turyści przybywali najpierw na wybrzeże jako, że na wyspy trzeba było się dostać łodziami, co z pewnością w dawnych czasach stanowiło nie lada problem. Krokiem milowym w rozwoju turystyki było doprowadzenie linii kolejowych z Budapesztu, Wiednia i Triestu do Rijeki. Podniesienie niektórych miejscowości do rangi uzdrowisk np. Opatiji spowodowało, że cały arystokratyczny świat uznał za stosowne bywać na wybrzeżu kvarnerskim. Oczywiście były wzloty i upadki spowodowane między innymi wydarzeniami, jakie miały miejsce na przeciągu tych lat ( przede wszystkim wojny). Dzisiaj dzięki dobrze rozbudowanej bazie turystycznej (liczne hotele, prywatne apartamenty, kampingi, restauracje) z roku na rok przybywa coraz więcej turystów rozkoszując się czystym Adriatykiem, pięknym wybrzeżem i wspaniałą słoneczną pogodą. Duże znaczenie ma też fakt dobrej komunikacji pomiędzy wyspami dzięki licznym połączeniom promowym. Oczywiście najłatwiej dostać się na wyspę Krk połączonej ze stałym lądem mostem zwanym „Krčkim Mostem”. Most wybudowano w 1981 r. Składa się z dwóch przęseł gdzie środkowy fundament wybudowano na kamiennej wysepce Sv. Marko. Przy swojej długości 1309,5m był w momencie budowy najdłuższym mostem na świecie.
Największymi atrakcjami turystycznymi są przede wszystkim urozmaicone wybrzeże z wieloma pasmami górskimi i oczywiście mnogość wysp, które oferują szeroki wachlarz atrakcji turystycznych. Warto też zajrzeć do miejscowości, które usytuowane są wzdłuż wybrzeża a które w większości wypadków posiadają starówkę z zabudowaniami pochodzącymi nawet z czasów rzymskich czy średniowiecza. Największe miasto to oczywiście Rijeka (trzecie, co do wielkości miasto chorwackie z niespełna 200 tys. mieszkańców) typowe portowe miasto, ale niepozbawione swoistego uroku szczególnie w pobliżu głównego deptaku Korzo. Nie należy też zapomnieć o wzgórzu Trsat z frakopańskim zamkiem i kościołem Matki Boskiej Trsatskiej. Opatija kurort o światowej sławie z wieloma wspaniałymi hotelami i apartamentami, w których przebywało wiele sławnych ludzi a który i dzisiaj przyciąga rzesze turystów swoim wspaniałym klimatem i urokiem. Wielką popularnością cieszą się kąpieliska Crikvenica, Selce, i Kačjak połączonych nadmorską promenadą. Nie posiadają one wielu zabytków, ale oferują turyście wszystko to, co najważniejsze: słońce, czystą wodę i dobrą zabawę. Kolejne miasteczka Novi Vinodolski i Senj to już miejscowości z historią i wielowiekową tradycją. Wiele wspaniałych zabytków wąskich uliczek stwarza niepowtarzalny klimat tych miejsc. Szczególną uwagę należy zwrócić uwagę na twierdzę Nehaj górującą nad Senjem. Warto również wybrać się na krótki spacer brzegiem fiordu Zavratnica wrzynającego się w głąb lądu około 900m. Roztaczają się tam wspaniałe widoki na wapienne skały. Widać również pozostałości niemieckiej łodzi podwodnej, która zatonęła tu w czasie II wojny światowej.
Niewątpliwą atrakcją jest również występowanie na wyspie Cres, ale i w górach Velebit sępa płowego jednego z największych ptaków latających. Jeszcze nie tak dawno ptakom tym groziło wyginięcie, ale specjalny program i ochrona tego ptaka spowodowały uratowanie tego gatunku i dziś na samej wyspie jest ponad 40 par tego pięknego padlinożercy. Jako ciekawostkę powiem, że ptaki te dożywają aż 60 lat. Skoro jestem przy wyspach to chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jedną, na Rab - najmniejszą z pośród czterech wiodących wysp Kvarneru. Na wyspie tej znajduje się miasto Rab, które uważane jest na jedno najpiękniejszych miast całego wybrzeża chorwackiego, nie tylko Kvarneru. Stare dziś pozbawione ruchu ulicznego miasteczko posiada wiele wspaniałych zabytków, kościołów i kampanili, czyli wież przy kościelnych. Niedalekie wyspy „Goli Otok” i „Grgur” już miejscowym nie kojarzą się tak dobrze a to za sprawą utworzonych na nich obozach pracy (jugosłowiańskich gułagów), w których przebywali wszyscy Ci, którzy mieli inne zdanie niż Tito, bowiem to za jego rządów powstały te obozy. Na wyspie „Goli” był obóz dla mężczyzn a na wyspie Grgur obóz dla kobiet. Fakty te zostały ujawnione dopiero po śmierci Tity. Będąc na wybrzeżu kvarnerskim grzechem byłoby nie wjechanie na wyspę Krk (tym bardziej, że prowadzi na nią taki piękny most) największą wyspę wybrzeża z wieloma pięknymi miastami i miasteczkami pamiętającymi nawet czasy rzymskie. Prym wiedzie miasto Krk z dobrze zachowanymi murami obronnymi, zamkiem i katedrą, której fundamenty stanowią dawne łaźnie wybudowane za czasów rzymskich. Koniecznie zobaczyć trzeba miasteczko Vrbnik usytuowane na 50m skale nad samym morzem. Plątanina wąskich uliczek nadaje tej miejscowości niepowtarzalnego klimatu. Vrbnik słynie też z produkcji doskonałego białego wina „Vrbnicka žlahtina”. Najdalej na południe wysuniętą miejscowością wyspy jest Baška. Z wielu powodów należy odwiedzić tę miejscowość, ale przede wszystkim z powodu malowniczego położenia miejscowości w otoczeniu gór i ze względu na wspaniałą plażę. Wracając można zobaczyć sympatyczne miasteczko Punat leżące nad zatoką Košljunska draga a także kolejne turystyczne miejscowości jak Malinska, Njivice czy Omišalj. Należy też wspomnieć, że na wyspie znajduje się lotnisko obsługujące Rijekę i całą okolice.
O Kvarnerze i jego wyspach można by jeszcze wiele pisać tyle, bowiem pięknych, ciekawych i interesujących na nim jest miejsc. Nie sposób wszystkiego wymienić, dlatego trzeba samemu tam pojechać i zobaczyć na własne oczy, do czego wszystkich serdecznie zachęcam. Osobną sprawą jest Narodowy Park Plitvička Jezera zaliczanego do terenu Kvarneru. O nim jest jednak osobny artykuł, bo jego piękno wymaga oddzielnego potraktowania.